Félix Vallotton, De brief
Félix Vallotton
(Lausanne 1865 - Neuilly-sur-Seine 1925)
De brief, 1914
Olieverf op doek
88 x 82 cm
Inv.BA.AMC. 05b. 1921.000759
Gekregen op de Driejaarlijkse Salon in Luik op 1 augustus 1921
Het oog wordt eerst getrokken door het heldere, licht zurige geel, neigend naar groen, genuanceerd door een spel van contrasten gevormd door de schaduwen van de plooien van een losse blouse. De ogen rusten dan op de keel, een zeer lichte driehoek bijna in het midden van de compositie, voordat ze overgaan naar het gezicht, in flauw clair-obscur, met regelmatige trekken, uitgesproken wenkbrauwen, omgeven door goudrood haar, kort en natuurlijk geknipt, gewaagd in die tijd, 1914. De blik is sereen maar getint met melancholie. Op zijn schoot, een brief in zijn vingertoppen, een paar gekrabbelde regels, verfrommeld papier, woorden die waarschijnlijk al gelezen en herlezen zijn.
Vallotton was een groot portrettist: hij maakte tientallen portretten van vrouwen, naakt of halfnaakt, in sensuele poses of juist met hiëratische gezichten, die een zekere afstand tot de toeschouwer markeren, in sobere en elegante houdingen tegen een neutrale achtergrond.
Félix Vallotton kwam uit een burgerlijk protestants gezin in Lausanne, waar hij in 1865 werd geboren. Op 18-jarige leeftijd verliet hij Zwitserland om in 1883 naar de Académie Julian in Parijs te gaan, een openbare school die hij verkoos boven de Beaux-Arts vanwege de vrijheid die deze bood. Hij was gefascineerd door de portretten van de Duitse renaissanceschilder Hans Holbein de Jongere en kopieerde onvermoeibaar de grote meesters die in het Louvre te zien waren, Dürer, Leonardo da Vinci en Ingres.
In zijn strijd tegen de burgerlijke maatschappij van zijn tijd toonde hij zijn sympathie voor de anarchistische beweging en sloot hij zich in 1897 aan bij de groep Nabis, die een decennium eerder was gevormd door vijf van zijn vroegere leerlingen: Maurice Denis, Pierre Bonnard, Paul Sérusier, Ker-Xavier Roussel en Paul-Elie Ranson. Deze groep, gestimuleerd door het synthetisme van Gauguin, wilde terugkeren naar de "zuivere" bronnen van de kunst, de Egyptische schilderkunst, Japanse prenten en middeleeuws glas-in-lood. Zij wilden resoluut breken met de modellering en het perspectief die sinds de Renaissance waren ontwikkeld, of met het impressionisme, dat zij te beïnvloed achtten. Deze kunstenaars gaven de voorkeur aan zuivere, vlakke kleuren en ritmische harmonieën. Op deze basis heeft elk van de leden zeer uiteenlopende werken geproduceerd.
Vallotton specialiseerde zich in houtsneden, met gestileerde vormen en een duidelijke scheiding tussen zwart en wit. De gravures die hij in talrijke tijdschriften publiceerde, leverden hem erkenning op bij de Parijse avant-garde, maar ook internationaal. Hij was een uitbundig kunstenaar, een graveur, een illustrator, een schilder (meer dan duizend zevenhonderd schilderijen) maar ook een kunstcriticus en een schrijver, aan wie wij twee toneelstukken en een roman, La vie meurtrière, te danken hebben, geschreven in 1907-1908 en gepubliceerd na zijn dood in 1925, op de leeftijd van 60 jaar.
Als verleidster trouwde hij op 35-jarige leeftijd met Gabrielle, de dochter van kunsthandelaar Alexandre Bernheim. Men kan ervan uitgaan dat hij deel ging uitmaken van deze grote bourgeois familie. Hij nam de Franse nationaliteit aan en gaf het graveren op om zich bijna uitsluitend aan de schilderkunst te wijden: portretten van bourgeoisie, intellectuelen en kunstenaars, landschappen, enkele stillevens en interieurscènes.
De brief is een van deze rijpe werken, een klassieke compositie in een nog persoonlijke, vrij verfijnde stijl, en zeer modern in zijn volumineuze en eenvoudige vormen en in de expressiviteit van de kleuren. De figuur van de lezer is een steeds terugkerend thema in de westerse schilderkunst. Het straalt vaak een intieme en raadselachtige sfeer uit, want de toeschouwer moet zich een voorstelling maken van de inhoud... Vandaag bekijken we deze peinzende jonge vrouw met een vleugje nostalgie: geen brieven meer om op te wachten, om steeds opnieuw te lezen, om te verstoppen in een doos. Gewoon e-mail of een snel verstuurd bericht op een mobiele telefoon.
Emmanuelle Sikivie
Specifieke attaché
Kunsthistoricus