Werk van de maand - Jacques Charlier

CHARLIER, VAN TAC NAAR DAC

Jacques Charlier (Luik,1939)
Hommage aan Pierre Dac, 2017-2018
31 doeken van verschillende grootte, acryl op doek
Aangekocht door de Stad Luik in 2022

De collecties van het Musée des Beaux-Arts bevatten veel werken van Jacques Charlier. In 2022 breiden twee nieuwe aanwinsten van de kunstenaar het aanbod uit en illustreren zo het eclectische repertoire van deze onclassificeerbare kunstenaar. Een van deze twee aankopen is een speciaal eerbetoon aan de uitvinder van de denkbeeldige Schmilblick en de "biglotron": Pierre Dac (1893-1975).

Jacques Charlier, geboren in Luik in 1939, was een autodidactisch kunstenaar wiens interesse in kunst al op jonge leeftijd begon. Op twaalfjarige leeftijd nam de jonge Charlier een belangrijke beslissing: hij wilde kunstenaar worden.

Hij begon zijn artistieke carrière in de jaren 1960. Naast zijn werk in de voedingsindustrie bij de Service Technique Provincial (STP) in Luik, ontwikkelt hij geleidelijk zijn eigen artistieke taal, een combinatie van citaten van avant-garde kunstenaars, kritiek op de kunstwereld en, vanaf dat moment, een verscheidenheid aan technieken en stijlen (schilderen, beeldhouwen, tekst, collage, fotografie, video, tekenen, enz.) Deze "dubbele identiteit" verbindt hem, zegt hij, met Franz Kafka, wiens wereld, een combinatie van administratie en schrijfkunst, een diepe indruk op hem achterliet.

Ten tijde van de Pop Art en het Nieuw Realisme produceerde hij de "Professionele Landschappen", fotografische documenten verzameld op zijn werkplek, vergezeld van een certificaat ondertekend door hemzelf en de chef-monteur, André Bertrand. Hij "presenteerde" deze documenten uit zijn beroepsleven aan de artistieke wereld.

Na de publicatie van het tijdschrift "Total's, l'édition souterraine liégeoise", de "Photographies de vernissage" en de "photos-sketches", begon Jacques Charlier aan een muzikale carrière, nog steeds verbonden met zijn artistieke praktijk.

Als echte duizendpoot tekent hij sinds 1969 karikaturen, doorspekt met citaten van kunstenaars of schilderijen, met penselen, potloden of fotografische flitsen. Opnieuw is zijn favoriete thema de microkosmos van zijn geadopteerde omgeving, die hij met humor en ironie weerspiegelt, waarbij hij de excessen van marketing en speculatie illustreert. Hij raakte bevriend met andere kunstenaars uit zijn tijd, waaronder de conceptuele kunstenaars Daniel Buren en Joseph Kosuth, en Marcel Broodthaers.

In 2009 drukte hij zijn stempel op de Biënnale van Venetië 'off' met zijn tentoonstelling "Cent sexes d'artistes", waarvan de posters uiteindelijk werden afgewezen uit angst voor copyrightclaims. Opnieuw demonstreerde hij, als bewijs nodig was, zijn kennis van de kunstgeschiedenis en de wereld om hem heen, en zijn vermogen tot mimicry, in de vorm van spel en spot. De karikatuur, de tweede graad en puntige verwijzingen hebben altijd deel uitgemaakt van het werk van Jacques Charlier. De groep schilderijen die onlangs door het museum werd aangekocht is daar een mooi voorbeeld van.

Pierre Dac, de Franse komiek en acteur, maakte al snel deel uit van het leven van Jacques Charlier. Zijn absurdistische humor en die van zijn sidekick Francis Blanche vonden weerklank op de radio van de jonge tiener en brachten hem in een lachstuip. Pierre Dac, een verre neef van het dadaïsme, raakte een gevoelige snaar bij de Belg. "De zelfbenoemde "koning van de gekkigheid" gaf vanaf de jaren 1930 (en tot in de jaren 1960) de krant L'Os à moelle uit. Deze grootvader van "Gorafi" had een rubriek die op het eerste gezicht klassiek leek: "rubrieksadvertenties". De eerste zet de toon: "Vacatures: serieus paard met goede kennis van Parijs nodig om alleen te leveren". Achter de ogenschijnlijke ernst schuilt een hilarische pen... de toekomstige Nuls waardig en ver voor de beroemde rubrieksadvertenties van Elie Semoun. Deze korte "mededelingen" hebben het beste effect op de heersende somberheid en ernst.

Uit de ongeveer duizend "punchlines" selecteerde Charlier er eenendertig om een reeks van te maken, zoals vaak het geval is in zijn werk, die hij illustreerde met acrylverf op doek. Elk doek is dubbel gesigneerd, "texte P. Dac" en "illustration J. Charlier". Terugkerend naar eenvoudige, schematische tekeningen in dit Kafkaiaanse universum, laat de kunstenaar zich dit keer inspireren door reclame en stripverhalen. Een boek, een paraplu, een wekker... de motieven staan vaak alleen, verloren tegen een monochrome achtergrond, zodat de aandacht erop kan worden gericht, direct identificeerbaar. Minimalistische figuratieve kunst voor maximale helderheid en gelach.

Een van deze beelden springt in het oog, zowel door de overdaad aan compositie als door het onderwerp. Tussen boeken, een Buren-artefact, een glas en een omgevallen fles, de stigmata van een dronken avond (?), staan een Duchampiaans urinoir en een flessenegel. Aan de muur hangen twee schilderijen in de stijl van Picasso en Mondriaan. Andere zijn gestapeld en gescheiden door gekleurde stokjes à la Cadere. Er zijn zoveel knipogen te vinden, als een spel van raadsels en verwijzingen. De bezem die tegen de bar staat (is Robert Filliou hem kwijt?) weerspiegelt de "liquidatie" die wordt opgeroepen in de tekst van Dac: "Soldes prix intéressants articles ayant figurant dans grandes expositions internationales. Doe een bod". Opnieuw heeft de geest van Pierre Dac toegeslagen, maar vergezeld van de interpretatie van Jacques Charlier, altijd kritisch, grappig en satirisch over deze steeds veranderende omgeving, de kunstwereld en haar markt.

Deze installatie is een ontmoeting tussen twee inventieve en kritische mannen, de een gewapend met zijn penselen, de ander met zijn pen, voor het grootste plezier van een duizelingwekkende lach.

Laura Dombret
Specifiek attaché / Kunsthistorica

Bibliografie :

Sergio Bonati, presentatietekst voor "Hommage à Pierre Dac", Galerie Nadja Vilenne [Online, geraadpleegd op 11 juli 2023 : http://www.nadjavilenne.com/wordpress/?p=20004].

Jean-Michel Botquin, Denys Riout, Denis Gielen, Sergio Bonati, Un art sans identité : Jacques Charlier, tentoonstellingscatalogus, Montpellier, La Panacée, 14 oktober 2017-14 januari 2018; Galerie Aperto, 14 oktober-4 november 2017; Parijs, Galerie Lara Vincy, 17 november-30 december 2017.

Jacques Charlier, Conversation avec René Debanterle : la photographie au service de l'idée, Ed. Tandem, Gerpinnes, 1990.

Jacques Pessis (voorwoord), Pierre Dac, L'os à moelle : anthologie, Ed. Omnibus, 2020.

Denis Gielen (red.), Jacques Charlier: Peintures pour tous, tentoonstellingscatalogus, Musée des arts contemporains de la Fédération Wallonie-Bruxelles.

Document acties